Thư Tổng biên tập: Bibliometrics chưa phải là nghiên cứu tổng quan!
Gần đây Tạp chí Kinh tế và Phát triển (cả phiên bản tiếng Việt và tiếng Anh) nhận được khá nhiều các bản thảo gửi tới sử dụng phương pháp Bibliometrics. Các tác giả dường như đều cho rằng đây là phương pháp tốt để làm tổng quan nghiên cứu, giúp người đọc (là các học giả) chỉ ra các khoảng trống nghiên cứu trong lĩnh vực nghiên cứu của mình. Tuy nhiên, dưới góc độ học thuật, có một số điểm mà quý tác giả và độc giả cần lưu ý.
(1) Bibliometrics dùng để làm gì?
Bibliometrics là phương pháp lượng hoá dùng để phân tích các đặc trưng của tài liệu khoa học dựa trên dữ liệu trích dẫn và xuất bản. Mục đích chính của phương pháp này, và cũng thường là các câu hỏi mà các bản thảo này muốn trả lời, bao gồm:
- Xác định xu hướng nghiên cứu.
- Phân tích mạng lưới tác giả, tạp chí, tổ chức.
- Nhận diện các chủ đề nghiên cứu chính hoặc đang nổi.
Các phần mềm hoặc công cụ thường được sử dụng bao gồm VOSviewer, CiteSpace, Bibliometrix. Dữ liệu thường được lấy từ các cơ sở dữ liệu như Scopus, Web of Science.
(2) Bibliometrics chưa phải phương pháp định tính học thuật chuyên sâu!
Bibliometrics không thay thế được tổng quan nghiên cứu học thuật truyền thống (literature review) vì hai lý do chính:
- Bibliometrics chỉ phân tích metadata, không đi sâu vào nội dung lý thuyết hay lập luận học thuật của từng bài.
- Phương pháp này, vì vậy, thường không xác định được khoảng trống nghiên cứu, mâu thuẫn lý thuyết, hay hạn chế phương pháp trong từng công trình.
Kể cả với mục đích thống kê các chủ đề/bài báo nghiên cứu, phương pháp Bibliometrics cũng tồn tại rất nhiều điểm yếu như cơ sở dữ liệu có thể không đầy đủ, từ khóa bị hạn chế, và số lượng trích dẫn không phản ánh chất lượng học thuật.
Do đó, kết quả phân tích sử dụng phương pháp này không đủ để làm cơ sở xây dựng khung lý thuyết hoặc câu hỏi nghiên cứu học thuật chuyên sâu.
Để có thể công bố trên các tạp chí khoa học như Tạp chí Kinh tế và Phát triển, các tác giả cần kết hợp hoặc tập trung hơn vào các phương pháp nghiên cứu tổng quan như narrative review hoặc systematic review hoặc meta-analysis để đạt chiều sâu học thuật cần thiết.
Đọc thêm về Thư Tổng biên tập: Bibliometrics chưa phải là nghiên cứu tổng quan!
