Ảnh hưởng của công nghệ blockchain tới chất lượng kiểm toán độc lập: Bằng chứng từ Việt Nam
DOI:
https://doi.org/10.33301/JED.VI.2632Từ khóa:
Blockchain, chất lượng kiểm toán độc lập, tính lập trình, tính kiểm duyệtTóm tắt
Bài viết này tập trung nghiên cứu tác động của bốn đặc tính của blockchain - tính lập trình (programmability), tính chia sẻ (shareability), tính truy vết (traceability), và tính kiểm duyệt (verifiability) - ứng dụng trong công tác kiểm toán đối với chất lượng kiểm toán độc lập tại Việt Nam. Dữ liệu được thu thập thông qua khảo sát 403 kiểm toán viên độc lập trong năm 2025 và xử lý bằng mô hình cấu trúc tuyến tính bởi phần mềm SPSS AMOS 26. Kết quả phân tích cho thấy cả bốn đặc tính của blockchain đều có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến chất lượng kiểm toán độc lập, trong đó tính kiểm duyệt là yếu tố tác động yếu nhất, còn tính chia sẻ có mức tác động cao nhất. Từ đó, tác giả đề xuất một số khuyến nghị đối với các công ty kiểm toán độc lập và chính phủ Việt Nam, bao gồm: triển khai mô hình kiểm toán thời gian thực, hoàn thiện khung pháp lý công nhận giá trị pháp lý của dữ liệu trên blockchain, và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về blockchain cho kiểm toán viên.
Tài liệu tham khảo
Alkhwaldi, A. F., Alidarous, M. M., & Alharasis, E. E. (2024). Antecedents and outcomes of innovative Blockchain usage in accounting and auditing profession: An extended UTAUT model. Journal of Organizational Change Management. Advance online publication. https://doi.org/10.1108/JOCM-03-2023-0070.
Alotaibi, E. M., & Alnesafi, A. (2023). Assessing the impact of audit software on audit quality: Auditors’ perceptions. International Journal of Applied Economics, Finance and Accounting, 17(1). https://doi.org/10.33094/ijaefa.v17i1.1068.
Anis, M. A. E. (2023). Auditors’ perceptions of blockchain-based accounting systems: Benefits, challenges, and required capabilities in Egypt. Journal of Accounting in Emerging Economies, 13(6), 1013–1036. https://doi.org/10.1108/JAEE-12-2021-0332.
Bùi Văn Dương, Nguyễn Hữu Quy & Võ Thị Trúc Đào (2021). Tác động của công nghệ blockchain đến hệ thống thông tin kế toán. Tạp chí Khoa học & Công nghệ Việt Nam, 63(10), 24–28. https://doi.org/10.31276/vjst.63(10).24-28.
Chedrawi, C., & Howayeck, P. (2018). Audit in the blockchain era within a principal–agent approach. In Proceedings of the International Conference on Information and Communication Technologies in Organizations and Society (ICTO 2018), Paris, France. https://www.academia.edu/36838410/Audit_in_the_Blockchain_era_within_a_principal_agent_approach
Chi, W., Myers, L. A., Omer, T. C., & Xie, H. (2017). The effects of audit partner pre-client and client-specific experience on audit quality and on perceptions of audit quality. Review of Accounting Studies, 22(1), 361–391. https://doi.org/10.1007/s11142-016-9376-9.
Dai, J., & Vasarhelyi, M. A. (2017). Toward blockchain-based accounting and assurance. Journal of Information Systems, 31(3). https://doi.org/10.2308/isys-51804.
DeAngelo, L. E. (1981). Auditor size and audit quality. Journal of Accounting and Economics, 3(3), 183–199. https://doi.org/10.1016/0165-4101(81)90002-1.
Elommal, N., & Manita, R. (2022). Blockchain and auditing: Opportunities, threats, and future research avenues. Managerial Auditing Journal, 37(2), 178–200. https://doi.org/10.1108/MAJ-08-2020-2787.
Ferri, L., Spanò, R., Ginesti, G., & Theodosopoulos, G. (2021). Ascertaining auditors’ intentions to use blockchain technology: Evidence from the Big 4 accountancy firms in Italy. Meditari Accountancy Research, 29(5), 1063–1087. https://doi.org/10.1108/MEDAR-03-2020-0829.
Francis, J. R., & Yu, M. D. (2009). Big 4 office size and audit quality. The Accounting Review, 84(5), 1521–1552. https://doi.org/10.2308/accr.2009.84.5.1521.
Gauthier, M., & Brender, N. (2021). The impact of blockchain technology on financial reporting and auditing. Journal of Information Systems, 35(3), 87–98. https://doi.org/10.2308/ISYS-2020-062.
Georgiou, I., Sapuric, S., Lois, P., & Thrassou, A. (2024). Blockchain for accounting and auditing – Accounting and auditing for cryptocurrencies: A systematic literature review and future research directions. Journal of Risk and Financial Management, 17(7), 276. https://doi.org/10.3390/jrfm17070276.
Gul, F. A., Wu, D., & Yang, Z. (2013). Do individual auditors affect audit quality? Evidence from archival data. The Accounting Review, 88(6), 1993–2023. https://doi.org/10.2308/accr-50536.
Han, S., Liu, Y., & Chen, Z. (2023). Blockchain and artificial intelligence in accounting and auditing: A systematic literature review. Journal of Emerging Technologies in Accounting, 20(1), 45–70. https://doi.org/10.2308/JETA-2021-063.
Hashem, R. E. E. D. R., Mubarak, A. I. I., & Abu-Musa, A. A. E.-S. (2023). The impact of blockchain technology on audit process quality: An empirical study on the banking sector. International Journal of Auditing and Accounting Studies, 5(1), 87–118. https://doi.org/10.47509/IJAAS.2023.v05i01.04.
Kabir, M. R., Sobhani, F. A., Mohamed, N., & Ashrafi, M. (2022). Impact of integrity and internal audit transparency on audit quality: The moderating role of blockchain. Management & Accounting Review (MAR), 21(1), 203–233.
Knechel, W. R., & Payne, J. L. (2001). Additional evidence on audit report lag. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 20(1), 137–146. https://doi.org/10.2308/aud.2001.20.1.137.
Lawrence, A., Minutti-Meza, M., & Zhang, P. (2011). Can Big 4 versus non-Big 4 differences in audit-quality proxies be attributed to client characteristics? The Accounting Review, 86(1), 259–286. https://doi.org/10.2308/accr.00000009.
Lê Hữu Nghĩa & Lâm Thị Hồng Hoa (2022). Ứng dụng Blockchain vào hoạt động kiểm toán nội bộ - Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Tạp chí Khoa học, Đại học Mở thành phố Hồ Chí Minh, 17(5), 44–58. https://doi.org/10.46223/HCMCOUJS.econ.vi.17.5.2072.2022.
Liu, M., Wu, K., & Xu, J. J. (2019). How will blockchain technology impact auditing and accounting: Permissionless versus permissioned blockchain. Current Issues in Auditing, 13(2), A19–A29. https://doi.org/10.2308/ciia-52399.
Mahabbah, N. (2024). Pengaruh CAATs, computer self-efficacy (CSE), dan etika profesi terhadap kinerja auditor. Jurnal Ilmiah Akuntansi Indonesia, 9(2). https://jurnal.unmuhjember.ac.id/index.php/JIAI/article/view/22844.
Majeed, R. H., & Taha, A. A. (2024). A survey study of Iraqi auditors' adoption of Blockchain technology. Asian Review of Accounting, 32(3), 521-546. https://doi.org/10.1108/ARA-01-2023-0015.
Mbonigaba, C., & Vanitha, N. (2019). Blockchain Technology and Its Impact on Financial Audits: Will Auditors Become Obsolete? In Proceedings of the 3rd International Conference on Multidisciplinary Research Trends in Arts, Science, Engineering & Technology (ISBN 978 81 942083 0 3), pp. 239–245. DK International Research Foundation.
Phạm Huy Hùng & Trần Mạnh Dũng. (2022). Các nhân tố bên ngoài ảnh hưởng tới chất lượng của kiểm toán độc lập. Tạp chí Kinh tế & Phát triển, 299(2), 25–35. https://js.ktpt.edu.vn/index.php/jed/article/view/617
Rozario, A. M., & Vasarhelyi, M. A. (2018). Auditing with smart contracts. International Journal of Digital Accounting Research, 18(24), 1–27. https://doi.org/10.4192/1577-8517-v18_1.
Sarram, M., Al-shanableh, N., Anagreh, S., Alrfai, M., Rahahle, M., Ait Yassine, F., Saatchi, S., Haija, A., Al-Momani, A. M., & Alhawary, S. (2024). Assessing the impact of blockchain characteristics on external audit quality in Jordanian SMEs. In A. M. A. Musleh Al-Sartawi & A. I. Nour (Eds.), Artificial intelligence and economic sustainability in the era of Industrial Revolution 5.0 (Studies in Systems, Decision and Control, Vol. 528). Springer. https://doi.org/10.1007/978-3-031-56586-1_96.
Simoyama, F. de O., Grigg, I., Bueno, R. L. P., & de Oliveira, L. C. (2017). Triple entry ledgers with blockchain for auditing. International Journal of Auditing Technology, 3(3), 163–183. https://doi.org/10.1504/IJAUDIT.2017.086741.
Sundgren, S., & Svanström, T. (2014). Auditor-in-charge characteristics and going-concern reporting. Contemporary Accounting Research, 31(2), 531–550. https://doi.org/10.1111/1911-3846.12035.
Tran, T. G. T., Pham, Q. T., Tran, T. T. P., & Bui, T. T. H. (2025). The impact of audit firm size on audit quality: An empirical study of the Vietnamese stock market. SAGE Open, 15(2), 1–16. https://doi.org/10.1177/21582440251336005.
Wang, K., Zhang, Y., & Chang, E. (2020). A conceptual model for blockchain-based auditing information system. Proceedings of the 2020 2nd International Electronics Communication Conference, 101–107. https://doi.org/10.1145/3409934.3409949.
Widuri, R., & Gautama, Y. (2020). Computer-Assisted Audit Techniques (CAATs) for Financial Fraud Detection: A Qualitative Approach. 2020 International Conference on Information Management and Technology (ICIMTech), 771–776. https://doi.org/10.1109/ICIMTech50083.2020.9211280.
